Kategori: İskoçya

Merhabalar, hala 3-Ağustos-2019 dayız ve Kelpies atlarından ayrıldıktan 35 dk. sonra Edinburgh’a geldiğimizde saat 12.30 olmuştu. Panoramik şehir turuna başlıyoruz. Öncelikle yine yol boyunca Sinan Ercan rehberimizden Edinburgh hakkında edindiğim bilgileri vermeye başlıyorum.

Edinburgh

Unesco-Dünya Miras listesindeki Başkent Edinburgh 1400’lerden beri neredeyse 700 yıldır İskoçya’nın başkentliğini yapıyor. Çok önce 800’lü yıllarda İskoç krallığının başkenti Stirling idi. Ayrıca şehrin en eski yapısı Edinburgh kalesinin içindeki Azize Margaret şapelidir ve 1100’lü yıllardan kalmadır. Şehir; önce çok tepede olan ancak şimdilerde şehrin içinde kalan Edinburgh kalesinin çevresinde, etkileyici bir volkanik kayanın -Castle Rock deniyor-tepesinde kurulmuş. 1700lere kadar sadece o kalenin içindeydi ve o tarihten itibaren önündeki Royal Mile denen cadde ile bilinir. Şehir daha sonraları III. ve IV. George’lar döneminde aşağıya iniyor.

Birleşik Krallık, bilinen Kral ithalinde; (bu benim kişisel görüşümdür öyle ama krallar, kraliçeler hep dışardan olunca ithal olmuş sayılır 😁) İngiltere tahtına Almanya’dan gelen George isimli birçok kral vardır. Bu dönemlere Georgelar dönemi denir. 1700’lerin ortasında İskoçya’ya Kral III.George gelir. Her ölümlü gibi adı bu dünyada baki kalsın diye kendi adıyla anılan yapılar, mahalleler, anıtlar inşa etmeye başlar. Kale yani şehir tepede inişi, çıkışı zor, George’da Almanya’dan gelmiş şehircilik bilgisi var. Aşağıdaki boş arazide yeni bir şehir kuralım benim adımı taşısın diyor. Şimdi tek gibi iç, içe geçen şehir o dönemlerde de iki taneymiş. İngiltere’de gördüğümüz gibi George dönemi mimarisi tam bir ortaçağ havası hakim, sadece volkanik taş olduğundan renkler siyah gibi. Otobüsümüz güzel bir yerde durdu binalar muhteşem. İlerde görülen saatli bina The Balmoral şimdilerde otelmiş.

Calton Hill Edinburgh’un en güzel manzaralı ve meşhur yarım kalmış Atina Akropolü ile tanınan, İskoçların her türlü kutlamaları yaptığı, mesire yeri bile diyebileceğimiz bir tepe.

Tepeye merdivenle 5 dk’lık yolumuz var burası güney tarafı. Kuzeyde de bir girişi var diyen rehberimiz ile yürürken bir yandan anlattıklarına kulak veriyoruz bir yandan foto çekiyoru(m)z. Haydi buyurun birlikte gezelim.

       Arada bir anıt vardı Önder’in gözünden kaçmamış. Dugald Stewart Monument. Dugald Stewart 1786-1828 yılları arasında Edinburgh Üniversitesinde 42 yıl ders vermiş Ahlak Felsefesi (Etik) Profesörü, çok iyi bir hatip, zamanının da en iyi filozofuymuş.

Yeşillikler içinde gidiyoruz önümüze ilk defa gayda çalan iki genç çıktı. Yine fotoğraf çekmek isteyenlerin çokluğu nedeniyle ancak bu kareyi alabildim. 🤷‍♀️ İyiki kaçırmamışım görüp göreceğimiz etekli İskoçyalı anca bu kadarcıkmış. 😔😔😔 Tam bir hayal kırıklığı.

Tepeye çıkmak üzereyiz karşımıza bu tarihi bina çıktı. Önceleri şehir gözlemevinin misafirhanesi gibi yapılmışsa da kısa bir süre gözlemevi olmuş. Şimdilerde otel olarak kullanılıyor. Güneşi gören herkes çayır-çimen yayılmış. Biraz yürüyünce karşımıza yıkık bir Yunan akropolü çıktı, şaşırdık tabii. 😳😉 Zira buralara Roma ve Yunan hiç gelmemiş yaşamamıştır.

İskoçlar aydınlanma çağına Avrupa’dan yüzyıl sonra çok geç girdiler ama arayı çabuk kapattılar. Antik Yunan ve Roma buraya hiç gelmemiş dolayısıyla da hiç etkileri görülmez. Ama aydınlanma döneminde yani 1700’lerde dönemin en önemli yapısı olarak yapılmıştır. Akropol bitmemiş anıttır. Waterloo zaferinden bir yıl sonra yapımına başlanan anıt; savaşta ölenlerin anısı içinmiş. Atina’daki Panteonun benzeri replikası olması; antik Yunan ve Roma kültürüne bir selam, bir göndermedir. Mali nedenlerden yarım kalıyor. Sonraları da tamamlanması için destek görmeyince böyle kalmasına karar veriliyor. Merdivenlerinde yayılmak herkesin hoşuna gidiyormuş. Kısaca İskoçlar için *National Monument* ulusal bir anıttır. 🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿

Calton Hill’de yapıları iyice gözlemlemek ve fotoğrafını çekmek için koşturuyorum. Bir tepe bulduk manzara olağanüstü güzeldi. Öyle ki, deniz bile görünüyor. Edinburgh festivallerinin Ağustos ayında bir araya geldiğini öğrendik ve Festival finalinde havai fişek gösteri yeri burasıymış. Çok severim kesin eğlencelidir. Evet manzaraya bakalım.

       Sağdaki Royal observatory kraliyet gözlemevi. Bizim bildiğimiz Greenvich’tir ama Britanya’da birkaç tane daha gözlem evi var. İskoçya’daki de burasıydı ama artık çalışmıyor. Birkaç ay önce de müze olarak açılışı yapılmış. Yenisini kuzeyde bir yere almışlar.

       1805 Trafalgar zaferi komutanı Amiral Nelson anıtı. Daha önceki yazılarımda bahsetmiştim. Napolyon’un Mısır’ı işgali sırasında Osmanlı, İngilizlerden yardım istemiş Amiral Nelson bölgeye gitmiş, Fransız donanmasını imha etmişti. Bu yardımı karşısında Osmanlı devleti Nelson’a üstün hizmet nişanı vermiş, Nelson da bu nişanı gururla yakasında taşımıştır. Bu anıtta şimdi kullanılmayan, gemilerin kronometrelerini ve saatlerini ayarlamaya yarayan bir düzeneğe sahipmiş. Anıta doğru tırmandım manzara harikaydı.

Sol tarafımda bu güzel yapı vardı araştırdım Apex -Waterloo Hotelmiş.

Önder’in seslenmesiyle yöneldiğim tarafta çalılıklar fotoğraf çekimime engeldi. Üstüne benim de boyum yetmedi 😁 ama yine de fena çekmemişim Hollyrood Sarayı. 💃

Ve gidişe yürürken son bir manzara.

Dönüş yolumuz yine aynı yerden.

Başlangıçta fırsat bulup çekememiştim. Deniz’im oğlum sağolsun tercümesini yaptı varolsun, buradan da tekrar teşekkür ederim. 😘

Calton Tepesine Hoşgeldiniz; Bundan 340 milyon yıl önce yıkıcı bir volkanik aktivitenin sonucu oluşturduğu ve Buzul Çağı boyunca buzullar tarafından oyulmuş olan Calton Tepesinin uzun ve sürükleyici bir tarihi vardır.

1724 yılında Edinburg Belediye Meclisi, Calton Tepesini satın almış ve burayı Britanyanın ilk halka açık parkı ilan etmiştir. 1775 yılında, ise Tepe’nin etrafını dolaşan ilk patika ‘bu kalabalık şehrin mukimlerinin keyifi, eğlencesi ve sağlığı adına….’ inşa edilmiştir. Günümüzde Calton Tepesi, Eski ve Yeni Edinburgh’un Dünya Mirası kapsamında sit alanın bir parçasını oluşturmaktadır. 

Kısaca kalanı ben ekleyeyim. Nelson anıtına da 143 adımda çıkılıyormuş. Kapalıydı biz çıkamadık. Manzara oradan daha güzel görünüyormuş.

Tekrar otobüsümüze bindik. Trafik çok yoğun ve birçok cadde geçişe kapatılmış. Efendim Ağustos ayı, İskoç’ların festivallerinin bir araya toplandığı bir ay. Yani sokak arşınlamak hayli zor olacak gibi bakacağız artık.

      Otobüsle Holyrood Sarayının önünden geçiyoruz fotoğrafını çekemedim ama bu güzel pencereli modern bina İskoç parlamentosunu yakalamayı başardım. Parlemamento’nun çok değişik yapılı pencerelerine bakıp kalıyorum. İnebilseydik fotoğraf da çekerdik. Neyse işte başlangıçta adı geçen Royal Mile-Kraliyet mili anlamındadır tam buradan başlıyor dümdüz. Amaaa yokuş 😁 yukarı hiç sapmadan çıkarsanız Edinburgh Castle-kalenin tam kapısına kadar gidersiniz. 

    Nedir bu Royal mile? Biraz hikaye edelim; Royal Mile uzunluğu gerçek anlamda bir mil ve artı 150 yarda imiş. Bir yarda ortalama bir insan adımıdır diye biliyoruz, adındaki mile’den 150 yarda yani 150 adım fazlası varmış. Rivayet o ki, hesaplamayı yapan o sırada çok fazla viski içmiş.😁 Olsun o kadar burası viskinin memleketi. 🥃🥃🥃 Royal Mile’n bu kısmının adı Canongate yani Topkapı demektir. Bizim Topkapı gibi bir semttir.

Nihayet otobüsten indiğimiz yer Grassmarket. Hemen karşımızda bizim pazarlar gibi kurulmuş tezgahlı çok kalabalık bir yerdeyiz. İnanılmaz güzel binalarla dolu. Edinburgh Avrupa’nın ilk apartmanlaşan şehirlerinden birisi olarak bilinir. Yani yüksek binalar 200 yıldır var ve birçoğu halen sapasağlam. Kayalık olduğu için yatay gelişemeyince dikey gelişmişler.

İnci-boncuk vs varmış hanımlardan bir koşu bakanlar olmuş. Alış-veriş serbest zamanda diyen rehberimizin peşinden yokuş yukarı çıkıyoruz. Ama bilgisi de şöyle; Burası çok önceleri göçmen mahallesiymiş önce İtalyanlar gelmiş, sonra anlatmıştım kıtlık döneminde de İrlandalılar gelip yerleşmişler. Önceleri hayvan pazarıymış. 1600’ün sonlarında idamların yapıldığı yer olmuş. 

Bir hikaye buldum severim ya; yine bu yıllarda genç bir kadın evlilik dışı çocuk doğurur ama çocuk ölü doğar. Din baskısından korkan kadın doğumu saklar. Bir şekilde durum öğrenilince kadını cinayetle suçlayıp bu meydanda asarlar. Yine hikaye bu ya kadın gömülmeye giderken dirilir. Aynı suçtan ikinci kere ceza alınmadığı için de sonraki hayatında mutlu mesut yaşar.  Mutlu sonlara bayılırım.

Alış-veriş sonra serbest zamanda bir yer daha gezelim diyen rehberimizin peşinden yokuşu tırmanmaya başlıyoruz. Yokuşun adı Cradlemaker Row. Biz gezimizi Old Town-eski şehirde yapacağız. Yeni Şehir için vakit yok buraya günü birlik geldik tekrar Glasgow’a döneceğiz.

Biz sağdan devam edeceğiz. Buraları hayvan pazarı demiştik ya cowgate adı ondan olmalı. Aşağıdaki fotoğrafın özelliği; Binanın üst katındaki (ikinci kat sağdaki açık pencere) cafe- o zamanki adı Nicolson’s Cafe- ve karşısında yer alan mezarlık, K. J. Rowling’in hayat hikayesindeki dönüm noktasıdır. Birçok çocuğun hatta büyüklerin bile sevdiği Harry Potter kitabını bu pencere önünde oturup mezarlığı seyrederken yazmış ve milyarder olmuştur. Şimdilerde kafe hala var yukarı çıktığımızda fotoğrafını eklerim. Bu kez adı The Elephant House.

Evet yokuşa devam. Bahsi geçen mezarlığa giriyoruz. Kapıda Edinburghluların en iyi arkadaşı yazılı bildiğimiz fino-Yorkshire Terrier cinsi köpek resimli levha var. * Grayfriars mezarlığına ve Kirk’e hoş geldiniz* yazıyordu. Bobby isimli bu sevimli köpekle hayatının son iki yılını geçiren Edinburgh polis memuru John Gray ölünce (1858) Bobby tam 14 yıl boyunca John’un mezarının başında yaz-kış demeden bekliyor. Karşılıksız sevginin, sadakatin sembolü olarak İskoçya halkının sevgisini kazanan Bobby Belediye meclisince de koruma altına alınır. Ölünce de John Gray’in yakınına buraya gömülür yıl 1872. Herkesin mezarına çiçek konurken onun mezarına oynamayı sevdiği çalı-sopa koyuyorlardı.

Kapının hemen çıkışta sağında Bobby ile ilgili hediyelik eşya satan yer solunda da Grayfriars Bobby cafe var. Bu kez sola dönüyoruz.  George IV Bridge-köprüsünden ileri geçeceğiz Edinburgh kalesine. K. J. Rowling’in şimdi adıyla The Elephanth Cafe. 

Taxi’leri sevimli ve yine küçük. Arkadaki bina National Müze.

Hemen karşıda dikkatimden kaçmış. Bobby’nin burnunu ellemek uğur getiriyormuş. Ay millet nelerden umut bekliyor inanılmaz. Yakalamışken çektim.

Gezelim yorulduk mu? Kaleye doğru gidiyoruz ilerde soldan sapacakmışız.

Yol üstünde gördüklerimiz. Barlar, kafeler alttaki güzel yapı bir yardım kuruluşu.

İlerde sağda görülen mavi bayraklı gibi yapı National Müze.

    Hazır George adı geçmişken yazmadan geçemeyeceğim. Burası IV George köprüsü ve buralar Old eski şehir, George caddesi ise yeni şehir kısmında kaldı. Kral George’un şehri nasıl planladığından bahsedeceğim diye anlatan Sinan rehberime kulak verelim. 👍

     George’lar döneminde yapılanma var demiştik. Kral George da bir ölümlü nihayetinde anı, şanı alsın yürüsün ister. Bunun için şehrin en uygun yerinde karşılıklı iki büyük meydan yaptırıyor. Birine İskoçya’nın koruyucu azizi Andreas’ın adını veriyor diğerine George meydanı yani İngiltere’nin koruyucu azizi George’un adını veriyor. Bu iki meydanı birbirine bağlayan ana caddenin adı George caddesi yani İngiltere kralı George olarak iki ülkeyi birbirine bağladığı mesajını veriyor. Sonra George caddesinin sağındaki sokağın adı Thistle yani devedikeni, solundaki sokağın adı da Rose -gül sokağı. Gül İngiltere’nin devedikeni de İskoç’un resmi sembol çiçeğidir daha önce yazmıştım hatırlayınız. Akıllı George iki azizi birbirine bağladı sağına ve soluna da İskoç ile İngiltere’yi aldı ve sonra Rose’un bir alt caddesi Princes caddesi-yani oğul Prensler caddesi, devedikeninin bir alt sokağı da Quens – kraliçe caddesi ile; kendisi ortada eşi yanında çocuklar sağında solunda bütün aileyi çevresine aldı maşallah. 😁 Ayrıca bunlara dik iki sokak var biri dedeleri Frederik street diğeri Hannofer dedenin Almanya’dan geldiği şehrin adı. İşte unutulmamak buna derim. En güzel yönü de yüzyıllardır cadde vs isimlerinin krallar-yönetim değişse bile değişmiyor olması. 👍

Evet son sapağa geldik sola sapıp kale yoluna gelmiş olacağız. Aman Allah kalabalık arttı bir curcuna ki sormayın bence bakın. 🤷‍♀️ İtişe, kakışa yarısına kadar ancak gidebildik ve fotoğraf falan ne mümkün ters yüzü döndük.

Demiştik ya Ağustos ayı tüm festivallerin toplandığı ay, burada da hangisi vardı bilemedik ama sokak gösterileri ile dolu bir cadde üstelik kaleye giriş için de hayli sıra vardı göze alamadık . Çevreye baktık her yer aynı.

Bu güzel katedraldeki kuyruğu görüyorsunuz gezemedik. Çok fazla Kilise vs gördük ama bunun da vitrayları bir hikaye anlatıyormuş. Ve kubbesi taç şeklinde olan ilk katedral. Neyse en iyisi biz de etrafı gezelim hem yeni iPhone çıkacakmış bir apple ziyareti ile fiyat araştırması da yapmış oluruz dedik. Ve bu güzel yapıya doğru yürüdük. İskoçların merkez bankası diyebilirim. Bank of Scotland. 

Bahçesinden manzara çok güzeldi. Bankında oturup kumanyamızı yedik. Bu kez yokuş aşağı Princes  Street’e (Prensler caddesi) epey dolanarak indik.

Princes Street’ten Edinburgh manzarası hayli büyüleyici. Buralar zamanında bataklıkmış kurutulmuş.

İskoç Kraliyet Akademisinin önünden geçtik. Yanında yukardaki fotoğrafta gördüğümüz dönme dolap ve çeşitli etkinliler vardı. Kalabalıktan ancak bu kareyi; bana bakmayan ama el falına bakan kadını çekebildim.  😁

Yanındaki güzel park İskoçya’nın ünlü yazarı Sir Walter Scott’un anıtına ait. Yüksekliği 200 ft olan bu anıttan Edinburgh manzarasını en tepeden izlemek isterseniz tam 287 basamak çıkacaksınız. Ama arada da katlar varmış.

     1838’de kurulan bu bina şimdilerde tasarımcı kıyafetleri, güzellik ürünleri ve yemek salonu bulunan lüks mağaza imiş. Apple mağazası az yukardaydı baktık iPhone X(s) Max 512GB fiyatı 1,449 £ pound idi. Tabii tax free olayı da var. Neyse yeni model Eylül, Ekim gibi çıkacak. 😁  Sağdan North Bridge-kuzey köprüsüymüş  devamla artık vakit geliyor buluşma yerimize doğru gidelim dedik. Ama bir yandan da magnet almadan gitmem arkadaş diyerek hem uygun fiyatlı hem de albenisi olanı arıyoruz. 🤩

    Köprünün üstünde bu anıta denk geldik. Yazısında 1878-1902 yıllarındaki savaşlarda ölen İskoç Kraliyet ordusunda görev yapmış askerlerin anısına yapılmıştır yazıyor. Bu sene tamire alınmış, bir yıl sürecekmiş.

Sağda The Scottsman hotelini geçtik, güzel bir kilise dedim ama çarşı çıktı. 😁 Haksız mıyım?

Binanın bize bakan sağ tarafı Hunter square. Biz de karşı caddeye düz gidiyoruz Cockburn Street. 

Rengarenk dükkanlara bakmak yerine masalsı binaların yapısına bakıp kalıyorum. Keşke ev olarak kullanılan birinin içine girme imkanım olsaydı.

Hani hep derim ya gittiğin yerlerin sokaklarında kaybolmak güzeldir hep güzel bir şeylere rast gelirsin. İşte İnanılmaz bir şey. Bir kere olsun elindeki taşı düşürmedi ama epeyce bir aynı vaziyette tutunca ben fotoğraf çekeyim diye duruyormuş, ben çektim o da elini taştan çekti ve hayret taş düşmedi. Karşılıklı gülüştük, selamlaştık yürüdük.

Artık buluşma yerine yaklaşalım biz hep erkenciyizdir. Daha vakit var biraz Müzenin merdiveninde oturduk. Müzeye girersem çıkamam kalabalıkmış. Merakım ilk klonlanmış koyun Dolly’nin doldurulmuş halini görmekti. Arkadaşlar biz sana fotoğraf veririz dediler. 🤷‍♀️ Burası Chambers Street sokak performansı sergileyenlerin biri geliyor biri gidiyor keyifliydi hem izledik hem de biraz dinlendik.

Son kez şöyle bir yürüyüp dönelim dedik önümüze çıkan güzellikler. Yine bir kilise ve yine başka amaçla kullanılıyor. Edinburgh Üniversitesinin ilk öğrenci tiyatrosuymuş. IV George Köprüsünün başlangıcında.

Bu kez tiyatronun sağından gidiyoruz. Forrest Rod sonunda Edinburgh Üniversite’sinin bir bölümü yine şato gibi.

Forrest caddesinden görüntülerle National Müzenin önüne gidiyoruz. Yine renkli barlar, dükkanlar ve kafeler var. Küçük bir marketten içecek aldık kapı önünde sandalye vardı bize buyurun dediler yani sevecen insanlardı. Etraftan geçen insanlar da hep turist gibiydi. Ama tabii festival için başka eyaletten gelen İskoçlar ve elbette İngilizler olabilir.

Aaa şeytan ayrıntıda gizlidir derlerdi 😄 yok inanın buralarda gizliymiş. 😈😈😈

Forrestin sonunda köşe başında bu güzel kafe Doctors yazısı ve tabelada açıklayıcı yazıyı görünce onu da çektim. Yazılanlar; Bu kafenin süregelen değişiminin hikayesiydi.